Lekcija br. 9
Posebni ajeti
Posebni ajeti
- Posebni ajeti (ajeti sa posebnim značenjem) jesu oni kojima se izuzima ili ograničava nešto iz opštih ajeta (ajeta sa opštim značenjem).
- Da li je dozvoljeno izuzimanje ili ograničavanje opštih ajeta sa posebnim?
Imam Ševkani prenosi koncenzus učenjaka, i prijašjnih i onih kasnijih, da se dozvoljeno izuzimati nešto iz opštih ajeta posebnim ajetima. (Iršadul-Fuhul, Ševkani 143.str.)
- Postoje dvije osnovne vrste izuzimanja ili ograničavanja opštih ajeta i propisa u njima:
- a) Spojeno izuzimanje, i to je ono izuzimanje koje se nalazi u istom ajetu u kojem je spomenut opšti propis, ili u ajetu nakon njega.
Spojeni posebni ajeti se javljaju u nekoliko formi, a najčešće forme su:
- Izuzimanje veznikom ”osim”, ili isključne rečenice
مَنْ كَفَرَ بِاللَّهِ مِنْ بَعْدِ إِيمَانِهِ إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمَانِ
”Onoga koji zaniječe Allaha, nakon što je u Njega vjerovao – osim ako bude na to primoran, a srce mu ostane čvrsto u vjeri…čeka teška patnja.’’ (An-Nahl, 106.)
كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ
‘’Sve će propasti, osim Lica Njegovog.’’ (Al-Qasas, 88.)
- Pridjev, atribut ili opis
وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ مِنْكُمْ طَوْلًا أَنْ يَنْكِحَ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ فَمِنْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ مِنْ فَتَيَاتِكُمُ الْمُؤْمِنَاتِ
‘’ A onome među vama koji nije dovoljno imućan da se oženi slobodnom vjernicom – eto mu one u vašem vlasništvu, robinje vaše, vjernice.’’ (An’Nisa, 25.)
Robinje vaše je opći pojam za robinje I vjernice I nevjernice. Ali se ovdje onda posebno izdvajaju opisom te robinje sa riječju ’vjernice’.
وَرَبَائِبُكُمُ اللَّاتِي فِي حُجُورِكُمْ مِنْ نِسَائِكُمُ اللَّاتِي دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَإِنْ لَمْ تَكُونُوا دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَلا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ
‘’ i pastorke vaše koje se nalaze pod vašim okriljem od žena vaših s kojima ste imali bračne odnose – ali ako vi s njima niste imali bračne odnose, onda vam nije grijeh.’’ (An-Nisa, 23.)
- Uslov ili uslovna rečenica
وَلَكُمْ نِصْفُ مَا تَرَكَ أَزْوَاجُكُمْ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُنَّ وَلَدٌ
‘’ A vama pripada – polovina onoga što ostave žene vaše, ako ne budu imale djeteta,’’ (An-Nisa, 12.)
Dakle mužu će pripasti polovina ostavštine njegove supruge. A ako je ona imala djecu onda njemu neće pripasti polovina ostavštine, već četvrtina.
- Cilj
وَلا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّى يَطْهُرْنَ
‘’ i ne prilazite im dok se ne okupaju.’’ (Al-Baqara, 222.)
وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ
‘’I ruke vaše do iza lakata.’’ (Al-Mai’da, 6.)
- b) Odvojeno izuzimanje, a to je ono koje se ne nalazi u istom ajetu u kojem je spomenut opšti propis, ili u ajetu nakon njega. Već biva na više načina:
- Ajetom, koji se ne nalazi odmah nakon opšteg ajeta, a može se naći I u drugoj suri
وَالْمُطَلَّقَاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلاثَةَ قُرُوءٍ
‘’Raspuštenice neka čekaju tri mjesečna pranja…’’ (Al-Baqara, 228.)
Ovaj propis spomenut u ovom opštem ajetu, izuzet je sa propisom iz posebnog ajeta:
وَأُولاتُ الْأَحْمَالِ أَجَلُهُنَّ أَنْ يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ
‘’ Trudne žene čekaju sve dok ne rode.’’ (At-Talaq, 4.)
Ili kao što je slučaj sa opštom zabranom vjernicima da žene mušrikinje
وَلا تَنْكِحُوا الْمُشْرِكَاتِ
‘’I nemojte se ženiti sa mnogoboškinjama…’’ (Al-Baqara, 221.)
Osim onih mnogoboškinja koje pripadaju ehli kitabijkama, tj. Židovkama I kršćankama
وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ
‘’ i čestite kćeri onih kojima je data Knjiga prije vas…’’ (Al-Mai’da, 5.)
- Izuzimanje opšteg propisa iz Kur’ana sa hadisom Poslanika s.a.w.s.
وَأُحِلَّ لَكُمْ مَا وَرَاءَ ذَلِكُمْ
‘’a ostale su vam dozvoljene,’’ (An-Nisa, 24.)
U ovom ajetu Allah dž.š., nakon što je naveo koje sve žene vjernik ne smije ženiti, dozvoljava da sve ostale su vjernicima dopuštene da ih mogu ženiti.
U ajetu, kao zabranjene žene, nisu navedene ženina tetka sa očeve I majčine strane, niti kćer od ženinog brata ili sestre.
Ove četiri kategorije zabranjenih žena su spomenute u hadisu kojeg bilježi imam Muslim a u kome Poslanik s.a.w.s. kaže: ‘’Ne smije čovjek kao supruge spojiti ženu I njenu tetku.’’
Ili ajet u kojem Allah dž.š. kao nasljednike spominje svu djecu:
يُوصِيكُمُ اللَّهُ فِي أَوْلادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ
‘’Allah vam naređuje da od djece vaše – muškom pripadne toliko koliko dvjema ženskima.’’ (An-NIsa, 11.)
Međutim, hadisom Poslanika s.a.w.s. iz ovog opšteg pravila izuzeti su nevjernici, i ubice:
Hadis: ‘’Musliman ne nasljeđuje nevjernika, niti nevjernik nasljeđuje muslimana.’’ (Buharija I Muslim)
Hadis: ‘’Ubica ne nasljeđuje ništa.’’ (Ebu Davud)
- Izuzimanje idžma’om (konsenzusom učenjaka)
إِذَا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسَعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ
”O vjernici, kada se u petak na molitvu pozove, kupoprodaju ostavite i pođite molitvu obaviti…’’ (Al-Džum’a, 9.)
Ovo je opći propis ostavljanja svih poslova I odazivanja ezanu koji poziva na džumu namaz i nigdje nema izuzetka spomenutog da se neko izuzima.
Konsenzusom svih učenjaka iz propisa ovog ajeta izuzeti su robovi i žene na osnovu drugih dokaza u kojima se jasno vidi da ženama I robovima vjernicima džuma nije obaveza.
- Izuzimanje analogijom (Qijasom)
الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ
‘’Bludnicu i bludnika izbičujte sa stotinu udaraca biča, svakog od njih…’’ (An-Nur, 2.)
Iz ovoga općeg propisa posebnim ajetom izuzete se robinje, kojima slijedi polovina udaraca koja slijedi slobodnu ženu:
فَعَلَيْهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَى الْمُحْصَنَاتِ مِنَ الْعَذَابِ
‘’A kada one kao udate počine blud, neka se kazne polovinom kazne propisane za slobodne žene.’’ (An-Nisa, 25.)
Na osnovu ovog posebnog ajeta, kojima se robinjama propisuje pola kazne u odnosu na slobodne žene, učenjaci su analogijom došli do propisa kojima se iz općeg ajeta iz sure An-Nur iz kazne bičevanjem sa 100 udaraca izuzimaju I robovi, koji se kažnjavaju kao I robinje sa po 50 udaraca.
- Izuzimanje propisa spomenutog u hadisu propisom iz Kur’ana
Primjer toga je propis spomenut u hadisu Poslanika s.a.w.s: ’’Naređeno mi je da se borim protiv ljudi sve dok ne posvjedoče da nema drugog božanstva sem Allaha …’’ (Buharija i Muslim)
Iz ovoga općeg propisa spomenutog u hadisu izuzimaju se oni koji daju džizju od Ehlul-kitabija, a to izuzimanje je spomenuto u Kur’anu:
حَتَّى يُعْطُوا الْجِزْيَةَ
‘’sve dok ne daju glavarinu…’’ (At-Tawba, 29.)
Primjer tome je i hadis Poslanika s.a.w.s: ’’Ono što se otkine od životinje dok je živa, smatra se strvinom.’’ (Ahmed, Tirmizi, Ebu Davud i ostali)
Iz ovoga su izuzeti vuna, dlake i kostrijeti, kao što stoji u 80. Ajetu sure An-Nahl:
وَمِنْ أَصْوَافِهَا وَأَوْبَارِهَا وَأَشْعَارِهَا أَثَاثًا وَمَتَاعًا إِلَى حِينٍ
‘’a od vune njihove i dlake njihove i kostrijeti njihove prostriku i korisne stvari, sve dok se ne istroše.’’
